About us Bibliography Traditional bell ringing Bell ringers

GEELINK, Daphne - Dit is waarom het cijfer 4 op de klokken van de Grote Kerk verkeerd geschreven is

Dit is waarom het cijfer 4 op de klokken van de Grote Kerk verkeerd geschreven is

Is jou weleens iets geks opgevallen aan de klokken van de Grote Kerk? Waarschijnlijk niet. Toch is er iets bijzonders aan de hand, want het cijfer ‘vier’ is fout geschreven. Hoe komt dat?


De cijfers van de klok op de kerktoren zijn geschreven als Romeinse cijfers. Dat betekent dat het cijfer vier officieel geschreven hoort te worden als ‘IV’. Maar op de klok zie je toch echt ‘IIII’ staan.

Niet elke kerkklok heeft trouwens cijfers in Romeinse cijfers: sommigen hebben alleen streepjes op de plaats van de hele uren.

Vier verklaringen

Wat blijkt? Er zijn meerdere verklaringen voor de vier I’s op de klokken van de Grote Kerk:

Het was goedkoper om vier keer een I te laten maken. Voor een klok heb je dan nodig: twintig keer I, vier keer V en vier keer X. Dat was met een mal goedkoper te smelten dan als er een oneven aantal gemaakt moest worden;

Als je snel moet lezen, is ‘IIII’ makkelijker leesbaar dan ‘IV’. Een ondersteboven ‘IV’ lijkt namelijk heel erg op ‘VI’; het getal voor zes;

Esthetische redenen: het is mooier om de wijzerplaat te verdelen in drie gelijke delen: de uren een tot en met vier zijn allemaal I’s, de uren vijf tot en met acht bevat de V’s en de uren negen tot en met twaalf hebben de X’s.

De oude Romeinen gebruikten de aanduiding ‘IV’ liever niet, omdat ze de beginletters van de naam van de Romeinse oppergod IVPITER vormden.

Check je horloge

Op een klok is het niet ongebruikelijk dat het cijfer vier in Romeinse tekens als ‘IIII’ geschreven wordt. Heb je een horloge met Romeinse cijfers? Dan zou het goed kunnen dat ook jouw wijzerplaat een ‘IIII’ toont. Ook klokken op monumenten hebben meestal een ‘IIII’ staan in plaats van ‘IV’. Kijk maar eens naar het Stedelijk Museum aan de Boschstraat of de Sint-Joostkapel aan de Ginnekenstraat.

GEELINK, Daphne
in de buurt (14-05-2020)
Europe is ringing Thursday 28th of March 2024 - eliseo@eliseomr.com