As campás de As Pontes e Do Freixo

En todo pobo as campás son a lembranza do gran medio de comunicación primitivo que un día existíu entre os veciños. Don Enrique Rivera Rouco falounos, nun artigo que a continuación publicamos, do seu toque e do amplio sentido delas. Ó seu artigo quixen hoxe engadirlle este traballo que pon unha data concreta e un constructor ás campás que seguen a repicar en As Pontes hoxe en día. Ademais das súas fotos, quero presentarvos a factura da confección das campás de San Xoán do Freixo, que se fixeron en Monforte de Lemos (son cartas do fundidor, que nos instruen sobre o procedemento de confección dunha campá, entre outras moitas cousas). A distancia, e a contaminación acústica as foi silenciando, pero seguen a soar.

As campás da igrexa parroquial

En 1716, o campanario parroquial era pequecho e ordéase “reedificar campanario, y alargar su chrispula... que se sigue mucho per Juicio e Igual indecencia siendo parroquia de la Villa de mucho Vecindario, que es esta en camino (santo) y donde a mucho Concurso de forasteros” (Cf. Arquivo Diocesano. de Mondoñedo Libro de Fábrica de As Pontes, nº 1, 1715-1825, fol 7v.) . ero esta orde non se cumprira todavía no 1730 en que se ordea “que a costa de la fábrica y cofradías dejándolas sumidas de lo necesario al termino de quatro meses se haga de nuevo el Campanario desde los Cimtos. y los materiales conducirán los vecinos a su cuenta y uno y otro se ejecute al referido termino pena de quatro mil maravedís” (Ibid. 25 v.) unto con esa orde dada polo Bispo, estivo a de poñerlle esquilón (campá pequena) ás ermidas da Nosa Señora do Caneiro e de San Mamede dos Cabalos (Ibid. 26.).

A estas obras do campanario parroquial sumáronse as do pórtico da Igrexa, polas que se pagaron ós mestres canteiros 150 maravedís en 1732 (Ibid. 41v.). Nese mesmo ano deuse orde para que se pinte de branco o campanario “y lo hagan los vecinos que tengan bancos, tarimas, sepulturas dotadas en la Iglesia Altmo. y manda poner sus fundaciones en el libro de fábrica” (Ibid. 42v-43).

O arranxo da Igrexa e a construcción do campanario tivo un coste de 276 reais de vellón(Ibid. 45v. ). Pero as campás que poideron ter existido nesa época foron refundidas en diferentes anos, ata dar o resultado das tres que hoxe temos.

A Igrexa de Santa María de As Pontes tiña catro campás (as tres actuais e un campanín sobre a sacristía). O campanín foi retirado fai anos e as novas que temos acerca del son as de que foi refundido en 1896, sendo cura don Antonio Ángel del Riego, porque se rompera. Valeu 176 céntimos o seu arranxo e pesaba dúas arrobas (Arquivo Parroquial de As Pontes, Libro de Fábrica de As Pontes, ano 1896, fol. 20. ).

Sabemos tamén dun esquilón vello que foi refundido en 1889 en Barcelona, o que valeu 164 céntimos(Ibid 14.).

Sobre a campá do reloxio, que se conserva no campanario, sabemos que en 1940 foi refundida, engadíndolle un campanín que facía de esquilón. Valeu 259 pts. Coa ampliación da fachada da Igrexa nos anos sesenta, foi retirado o reloxio e a campá quedou no campanario xunto co mazo que a golpeaba. Hoxe en día está muda.

Xunto a estas dúas campás menores existen dúas máis grandes que están na parte frontal e traseira do campanario. Polo libro de fábrica coñecemos que a campá vella tivo que ser trasladada ata a estación de Lugo. Unha carta do entonces crego de As Pontes, don Celso Castro López, explícanos que ese traslado realizouse para vendela, coa finalidade de conseguir fondos para unha nova. A campá vella pesaba 150 kilos, e ía a ser trocada pola actual, que ten un peso de 350 kilos.

Documento orixinal: carta de Don Celso CASTRO LÓPEZ, Cura parroco de As Pontes ó Señor Bispa para vende-la campá vella

Transcripción do documento

6 de Mayo de 1927. Concedemos la autorización que se solicita.
El Sr. Obispo.
Lo decretó S. Ilustrisima el Obispo, mi Señor, de que certifico. Lic. José Souto

El Vicario Regente que suscribe tiene el honor de manifestar a V. E. R. que está llevando a feliz término una suscripción parroquial, a fin de recaudar fondos para comprar una nueva campana, siendo esto de suma necesidad, puesto que una de las que hay en la torre se halla, ya, desde hace dos años completamente rota e inservible, la campana rota es poco más ó menos de unos 150 kilos, la nueva que espera encargar dentro de pocos días, será poco más o menos de unos 350 kilos. Tengo confianza en que la suscripción ascenderá a 1.700 pts y con la venta del metal viejo de la campana rota, espero juntar la cantidad aproximada para comprar la campana nueva y para los demás gastos que se originen con este motivo.
Por consiguiente a V. E. R. humildemente suplica se digne autorizarle para vender dicha campana rota a fin de conseguir los fondos necesarios para realizar tan importante mejora. Dios guarde a V. E. R. muchos años.

Puentes 3 de Mayo de 1927.
Celso Castro López

Excmo. y Rvdmo Señor Obispo de la Diócesis

Mondoñedo

Foi, polo tanto, o esforzo de D. Celso Castro López, que foi crego de As Pontes entre 1925 e 1931, o que levou a cabo a existencia desta campá. Pero, si nos achegamos ó campanario, descobriremos que ambas campás están datadas en 1927. Quere esto decir que non só levou a cabo a obra de esta campá que se nos cita senón da outra.

Quedarianos saber onde as encargou a facer. O dato ven dado por unha das campás que ten a seguinte inscripción: “Fundición de Constantino Linares Ortiz -Proveedor de la R. Casa – Madrid Carabanchel Bajo”. De este autor madrileño temos a seguinte lista de catalogación das súas obras na páxina web dels Campaners de la Catedral de València, onde agardamos que pronto tamén se cataloguen as dúas campás de As Pontes.

Fotos campás da parroquia de As Pontes


Campá do reloxio de As Pontes co seu mazo.


Campá do reloxio de As Pontes


Campá oeste


Campá este


O nome do cura que mandou face-la súa fundición: (Celso Castro López)


Ano para a datación da campá oeste


Ano para a datación da campá este


Campá este: datos da casa de fundición


Campá este: vista en detalle dos datos da casa de fundición


Cruz da cúpula da Igrexa, hoxe retirada, semellante á antiga do campanario.

Campás da Capela do Carme

De estas campás dixo D. Enrique Rivera (no libro “El Santuario de Nuestra Señora del Carmen” de As Pontes de García Rodríguez, su origen historia y devoción, Pontedeume 1987, 20 p) que “sólo había una campana –la actualmente colocada hacia la Avda de Ortigueira-. Decidieron adquirir otra mayor –la hoy existente al lado de la primera-; para ello fue dotada de dos huecos la nueva espadaña. Fundida en Jubia en el mismo año (1880), posee tres arrobas de peso (34/50 Kgs) y el coste de 600 reales”.


Campanario da Capela do Carme

As campás do Freixo

Polo libro de fábrica de O Freixo, sabemos que no 1880 houbo que reconstruir o campanario de O Freixo, porque un raio lle fixera fortes estragos, e esa reconstrucción foi custeada por habaneiros.

No 1953, as campás de O Freixo foron arranxadas en Monforte de Lemos, na fundición de Antonio Blanco Lemos. A refundición das campás comeza en 1952. A continuación reproduzo as facturas realizadas con esa fundición e unha transcripción das mesmas.

Transcripción das facturas

2 de Diciembre de 1952

Sr. D. José Mª Hermida
Puentes de García Rodríguez
Muy respetable señor mío: Tengo el gesto de contestar a su () y manifestarle que ya tengo los trabajos de la campana bastante adelantados, la que, Dios mediante, fundiré en este mes, siempre que el tiempo lo permita.

La campana rota pesó 294 kgs.; pero al ser fundido este material merma un 10% que biene a quedar en 264,50 kgs.; pero como su antecesor me dijo que era gusto del pueblo que quedara del mismo peso, en este caso lo que hay que añadir son 29, 50 kgs. Claro está que en esto no se puede precisar un peso exacto, de ahí el que pueda subir como bajar.

Si la nueva campana pesase como la vieja, lo que repito es difícil, su importe sería de 5006 pts, puesto que los 294 kgs de la rota a 9, pts el kilo de refundición son 2646 pts y el material añadido a razón de 80 pts kilo, son 2360 pts que unidas a las de refundición son las dichas 5006 pts. Esto es sin el badajo, puesto que este, es obra de herrero y hasta que no esté hecho no puedo decirle su importe; pero es de suponer que se acerque a las 150 pts.

Una vez esté fundida ya le avisaré.

Con esta ocasión me es grato ofrecerme a V.
Off. Y o.s. y gs.m.

Antonio Blanco

20 de Enero de 1953
Sr. D. José Mª Hermida
San Juan del Freijo

Muy respetable señor mío: Hoy al fin, puedo comunicarle que ya tengo la campana fundida; pero como no sé a que estación he de facturarsela, de ahí que le ponga estas letras para que me lo diga.

También le diré que pesa algo más que la vieja, cosa que en la fundición no se puede evitar, porque la minima cosa que el molde hace cambiar el peso en más o en menos kgs. como ya le había dicho en mi última.
Hoy no puedo decirle lo que exactamente pesa, una vez que la báscula donde la pesé no admite más de 300 kgs; pero supongo que llegará a los 320 poco más o menos.
Ahora espero su contestación para enviársela y mientras tanto me reptio de V. affma...

Antonio Blanco


23 de febrero de 1953
Sr. D. José Mª Hermida
San Juan del Freijo
Muy respetable señor mío: con fecha 18 del pasado mes le he escrito diciéndole que tenía la campana preparada para enviársela, por lo que esperaba sus instrucciones y como no he tenido respuesta alguna, lo hago de nuevo, pues temo se extraviase dicha carta.
Quedo, pus, esperando sus noticias y mientrastanto me repito de V....

Antonio Blanco


13 de Marzo 1953
Sr. D. José Mª Hermida
San Juan del Freijo

Muy respetable señor mío: el día ocho mandé la campana y el badajo por “Empresa Montaña” para que el 29 la esperase en el alto de “Caxado” de siete a ocho de la mañana.
Tuve que mandarle con tanta antelación a Lugo, porque ese coche solo pasa una vez al mes y es el citado día 8.
No sé los Kgs que pesa así que pésenla Vdes. Y como ya sabe los precios, hace la cuenta, añadiéndole a su importe 125 pts del badajo.
Supongo que agradará a todos, así que ya me dirá las impresiones.
El importe, puede enviarlo por medio del Banco de La Coruña”.
Ahora una vez más me repito de V...

Antonio Blanco


7 de Abril de 1953
Sr. D. José Mª Hermida
S. Juan del Freijo

Muy respetable señor mío: obra en mi poder su alta y cheque por valor de 4.000 pts
Siento no poder hacerle alguna rebaja en el importe de la campana, pues, la verdad, la utilidad que me deja es lo mínimo, de ahí que no ueda complacerle.
Ya me dirá su agrado.
Le sigo reiterando...

Antonio Blanco.


7 de mayo de 1953
Sr. D. José Mª Hermida
S. Juan del Freijo

Muy respetable señor mío: recibí su otra carta en la que adjuntaba el cheque como cantidad que faltaba para que la campana quedase saldada, aunque en realidad ha tenido Vd. Un pequeño error en su cuenta, puesto que faltan 40 pts, que por ser una exigua cantidad les queda a Vds. perdonada.

Le acompaño la factura.
Ahora que la oiga tocar muchos años para su bien y de esa parroquia.

Una vez más le repito de V. aff....

Antonio Blanco.


Foto do campanario de O Freixo

Comentarios

D. Celso Castro López, foi o crego que mandou facer as campás da Igrexa de As Pontes no 1927. Sobre este crego sabemos que naceu en San Martiño de Lanzós (Vilalba) o 28 de Xullo de 1898. Foi ordeado o 22 de Novembro de 1923 en Viveiro. Quere esto decir, que As Pontes foi o seu primeiro destino. Faleceu o 13 de Abril de 1981. (Cf. Xosé Molejón R., Diócese Mondoñedo-Ferrol, século XX, 30 p).

"A pesar de la presencia del peso oficial, coexistieron otras medidas en Galicia, lo que motivó frecuentes intentos por parte de los gobernantes para unificarlas. Las pesas extranjeras y las medidas regionales de tradición y costumbre no fueron unificadas hasta 1860 en España. Dentro de Galicia se usaron las medidas castellanas para la plata, aunque para otras mercancias fueron las siguientes:" (En la Provincia de Coruña una arroba eran 14,3750 kg, y en la de Lugo 14,3250 kg)- Relación de medidas y pesos de Galicia con arreglo al Nuevo Sistema Métrico. Delegación de Hacienda de Lugo, 1863. Cf. Santiago F. Pardo de Cela-Carlos Adrán Goás- Yayoi Kawamura Kawamura, Cruces Parroquiales de la Ribera del Landro, Instituto de Estudios Viveirenses. Fundación Caixa Galicia. Viveiro 2001, 27 p.

En 1806 mercouse unha nova campá para a Igrexa parroquial de As Pontes, dado que a anterior se rompera, para esa nova campá a Cofraría de San Roque e San Caetano colaborará nese ano con 151 reais. (Datos do libro de contas desta cofraría).

Tamén se tiñan mercado campás en 1788, para a parroquia, aportando a cofraría do Carme 580 reais, sendo maiordomo Manuel Ramos. En 1806, sendo maiordomo da capela do Carme Gregorio Cebreiro, aportáronse 260 reais para axudar a mercar a campá que tiña a capela do Carme. Nese mesmo ano gastouse en face-la espadana e lousa-lo teito do Carme, colaborando económicamente os devotos. (Libro I da Cofraría do Carme)
En 1760, sendo maiordomo da Cofraría do Santísimo Andrés da Bouza e párroco de As Pontes don Faustino San Thome Aguiar, esta cofraría do santísimo aporta 236 reais para axuda da "campana nueba que se hizo pª la nueva torre qe aora es la campana Maior".
O Campanario de As Pontes iniciose a primeiros do século XVIII, pero remataríase coa críspula actual en 1760, coas obras que realizou como Mestre Arquitecto don Salvador Lepina. Este arquitecto realizou tamén a obra de "capilla (refírese á nave lateral do lado das campás), osera y muralla de la feligresía desta villa". En 1761 don Salvador Lepina falecera e quedou como apoderado da súa viuva o suboficial de obras.
Voltarei sobre este tema nun artigo especial, en preparación, sobre a Igrexa de As Pontes, que aportará os nomes fundamentais dos autores da Igrexa, O Retablo Maior, os laterais, e a imaxinería completa. De este xeito, pretendo que quede catalogada a man confeccionadora da maior parte das pezas.

Xabier MARTÍNEZ PRIETO
(26-04-2006)
"Asociación Infomática Amigus As Pontes"
  • Capela do Carme de As Pontes - AS PONTES DE GARCÍA RODRÍGUEZ: Campás, campaneiros e toques
  • Igrexa de San Xoán do Freixo - AS PONTES DE GARCÍA RODRÍGUEZ: Campás, campaneiros e toques
  • Igrexa de Santa María das Pontes - AS PONTES DE GARCÍA RODRÍGUEZ: Campás, campaneiros e toques
  • AS PONTES DE GARCÍA RODRÍGUEZ: Campás, campaneiros e toques
  • Campaneiros: Bibliografía

     

  • Volver á páxina anterior
  • Menú inicial CAMPANERS DE LA CATEDRAL DE VALÈNCIA
    Campaners de la Catedral de València
    © Asociacion Informatica Amigus - As Pontes (2006)
    © Campaners de la Catedral de València (2024)
    campaners@hotmail.com
    Actualización: 25-04-2024
    Convertir a PDF

    Connectats: 82 Visitants: 82 Usuaris: 0