Parroquia de San Martín - CALLOSA DE SEGURA (COMUNITAT VALENCIANA)

Inventario de Campanas

Parroquia de San Martín - CALLOSA DE SEGURA (COMUNITAT VALENCIANA)

(Referencia: 1643)
Autores de la documentación Alonso de ARTEAGA (1551)
Descripción En un panel informativo, al pie del campanario, dice:
El Campanario (S.XVI)
Es una de las construcciones añadidas a la nave principal cuya primera piedra se puso el 17 de septiembre de 1.696. Esbelta torre de 37 metros de altura con un sencillo diseño, esta compuesta por cuatro cuerpos separados por una ligera cornisa. El cuarto cuerpo, que tiene un almohadillado exterior con cuatro cariátides, alberga las cuatro campanas repuestas en 1947 con motivo de la celebración del Congreso Eucarístico. Sobre la terraza se eleva un chapitel cuadrangular que conserva la campana más antigua "Santa María" de 1.782. Desde el aún siguen interpretándose diversos toques de campanas para advertir al pueblo de las diversas celebraciones y festividades.
Protección Bien: Iglesia Parroquial de San Martín
Comunidad Autónoma: Comunidad Valenciana
Provincia: Alicante
Municipio: Callosa de Segura
Categoría: Monumento
Código: (R. I.) - 51 - 0004439 - 00000
Registro: (R. I.) REGISTRO BIC INMUEBLES: Código definitivo
Fecha de Incoación: 26-09-1979
Fecha de Declaración: 14-11-1980
Fecha Boletín Incoación: 23-10-1979
Fecha Boletín Declaración: 09-01-1981
Disposición: REAL DECRETO
Matiz: DECLARADOS CC. AA. ANTES L/85
Fuente: Ministerio de Cultura (2008)
Graffitti Quizás la principal característica de esta torre sean los numerosos grafitos, institucionales o personales, antiguos y modernos, que la cubren, tanto por el exterior como por el interior.
En la parte exterior se han restaurado algunos pintados con almagra. En uno de ellos dice "...D. BONVM / Sapieniio / fluit" y un jarrón del que cae un líquido. El texto está recién restaurado, y da la impresión que escribieron originalmente "Sapientia", con lo que una primera traducción sería "... BUENO / La sabiduría se derrama (se extiende)".
Debajo hay una placa en mármol negro con una curiosa inscripción: "AÑO 1897 DIA 19 DE MARZO / CONSERVAR LAS COLUMNAS, BANCOS Y EMBALDOSADO / QUE SE HAN RECONSTITUIDO / OS LO RUEGA VUESTRO ALCALDE / JOSÉ MARTINEZ NAVARRO."
Otro grafito de almagra, mal restaurado, dice, debajo de un Victor "PADRE VICENT". Hay otros grafitos, con la misma técnica, apenas visibles, entre los que destaca un gran anagrama de María. Hay igualmente dos placas de piedra adosadas en las que dice respectivamente "IGLESIA DE SAN MARTIN / MONUMENTO / HISTORICO - ARTISTICO / # 14 - XI - 1980 # " "IGLESIA DE SAN MARTIN / V CENTENARIO / 1494 - 1994".
En la primera sala de acceso a la torre hay a unos cuatro metros de altura la pieza más importante del conjunto. Se trata, como es sabido, de la inscripción existente sobre piedra en valenciano ubicada más al sur, que denota un momento histórico en que esta lengua era habitual en Callosa. Esta importantísima inscripción dice "Lo diset de iuliol se principa la obra ... / sen mati de callosa any ISSI i regt ... / quintor inperator e esta obra m... / fer el mol noble e magnifihs senor ... / quians de callosa / el mestre era alonso de arteaga". Como la piedra está ubicada en el principio de la bóveda de la sala, la última parte de la inscripción está oculta, pero parece razonable proponer este texto "Lo disset de juliol se principià l'obra de sant martí de callosa de l'any 1551, regnant carles quint emperador i esta obra manà fer el molt noble i magnífic senyor juans de callosa, el mestre era alonso de arteaga." Indica por tanto la fecha de inicio de la obra (17 de julio de 1551), reinando el emperador Carlos quinto, realiza la obra Alonso de Arteaga, siendo señor local alguien apellidado algo así como Juanes.
En la escalera de acceso a los tejados hay diversas inscripciones, la mayoría recuerdo de visitas. Sin embargo una pone "todos los años / Viernes Santo sube / Magín a la media / naranja a poner el / telón para las 7 palabras / año 1,945."
En las salas del campanario hay diversas inscripciones de campaneros, entre las que podemos destacar una de dos manos pintadas en negro y debajo "MANUEL BENAVENT NAVARRO / ESTE FUE CAMPANERO. AÑO 1.977".
También hay numerosos recuerdos de visitas, entre otros, de 1909, 1921, 1923.
En la sala segunda dice asimismo "SALVADOR BAÑÓN RUIZ / ALBAÑIL RESTAURADOR DE LA / IGLESIA, SAN FRANCISCO Y LOS DOLORES 1979 - 1995".
En la sala de campanas son innúmeros los textos y los dibujos: el conjunto merece un estudio detallado, porque podría aportar numerosos datos sobre la pequeña historia del templo y de Callosa.
En la viga de madera que sostiene la campana mayor del carillón y las tres campanas menores hay una placa que dice "LA COOPERATIVA ELECTRICA / OFRECE ESTE CARILLÓN A / SAN ROQUE, EN SUFRAGIO DE / LAS ALMAS DE TODOS LOS / CALLOSINOS. / CALLOSA DE SEGURA, 9-10-2009"
Actuaciones En febrero de 2008 la empresa VALVERDE solicita autorización para instalar ordenador, tres electromazos y restaurar mazo externo por gravedad. Se trata de un conjunto que complete (sin sustituirlos) los toques manuales, sobre todo los diarios. Autorizado con reservas por la Dirección General de Patrimonio Cultural Valenciano.
Autor
  • LLOP i BAYO, Francesc (06-07-1989)
  • LLOP i BAYO, Francesc (14-05-2008)
  • LLOP i BAYO, Francesc (16-10-2008)
  • Matraca
    El templo conserva una gran "Campana de Palo" o matraca circular, que ha vuelto a ser utilizada en 2008, por primera vez en muchos años.

     

    Rueda de campanas
    Pequeña rueda de campanas moderna. Sin embargo, en el muro se notan las huellas de dos ruedas mayores, probablemente la última de ellas desaparecida durante el saqueo de la iglesia en 1936.

     

    Bibliografía (Se puede ordenar por cualquiera de los campos)

    AutorTítuloFecha
    ZARAGOZA BRAEM, FranciscoVisita y ascensión de la torre del campanario de la Arciprestal de San Martín Monumento Nacional1985
    ZARAGOZA BRAEM, FranciscoCampaneros y demás curiosidades en torno a nuestro campanario1986
    CONSEJO MUNICIPAL DE CULTURAExtraordinario Concierto de Toques de Campanas1989
    PERTUSAEl Ministerio de Cultura estudia patrocinar un concierto de campanas en San Martín1994
    V Centenario Iglesia San Martín 1494 - 1994 - Callosa de SeguraPrograma Concierto de Campanas1994
    PERTUSALa Cooperativa arregla el carrillón de San Martín2008
    AMAT, F.San Martín luce siete campanas tras la minuciosa restauración de sus valiosos elementos musicales2009
    AMAT, FernandoLas voces del campanario2009
    ANDREU, JoaquínLa restauración de las campanas deja a San Martín sin sus joyas musicales2009
    LLOP i BAYO, Francesc¿Otra ocasión perdida?2009
    LLOP i BAYO, FrancescUn sueño hecho realidad: la restauración de las campanas de San Martín de Callosa de Segura2009
    LLOP i BAYO, FrancescToques de campanas de Callosa - Notas de campo2009
    LUMIOLos sonidos del alma2009
    REDACCIÓNLa Cooperativa instala las nuevas campanas de San Martín y velará por proteger su tañido2009
    RELOJERÍA VALVERDEPlanta y vanos - San Martín - Callosa de Segura2009
    Torrevieja.comSe desmontan Las Campanas de la Iglesia de San Martin, para su restauración 2009
    A., M.El milagro de San Roque2010
    AMAT, F.Una malla protectora evita más caídas de cascotes del campanario de San Martín 2010
    AMAT, F.Se desprende parte del campanario de la iglesia una hora antes de misa2010
    BROTONS, E. G.La caída de cascotes sigue en San Martín2010
    CALLOSA DE SEGURAColocan una malla protectora en el campanario de la iglesia de San Martín2010
    RIVES, Miguel ÁngelUn campanario entre redes2010
    ÁVILA, M. J.El deterioro de la iglesia de San Martín se acelera a la espera de ayudas 2011
    M. A. R.El campanario de San Martín sigue con redes2011
    CAMPANERS DE LA CATEDRAL DE VALÈNCIACONCERTS DE CAMPANES pel Gremi de Campaners / Campaners de la Catedral de València2016
    CONSELLERIA D'EDUCACIÓ, INVESTIGACIÓ, CULTURA I ESPORTIncoació expedient bé moble d'interès cultural a favor de 70 campanes gòtiques2018
    EFEEl toque de campanas de Bigastro y Callosa buscan la declaración de la UNESCO2018
    MARTÍNEZ APARICIO, MiguelLas campanas de San Martín2018
    PAMIES, D.El Consell protege las campanas góticas de Orihuela, Catral y Callosa de Segura2018
    RIVES, M. A. / DIARIO INFORMACIÓNSiete campanas góticas de la Vega serán protegidas como Bien de Interés Cultural2018
    LEVANTE-EMV XÀTIVAUn año para el Encuentro Interdiocesano de Xàtiva2019
    LLOP i BAYO, FrancescCarillons en la Comunitat Valenciana2021

    Grabaciones sonoras (Se puede ordenar por cualquiera de los campos)

    PersonaAudioFechaDuración
    BENAVENT NAVARRO, MANUEL (CALLOSA DE SEGURA)Volteo de campanas de la fiesta de San Roque 15-08-197713:40
    BENAVENT NAVARRO, MANUEL (CALLOSA DE SEGURA)Albolear la campana mayor 15-08-197702:35
    BENAVENT NAVARRO, MANUEL (CALLOSA DE SEGURA)Otro volteo de campanas de la fiesta de San Roque 15-08-197704:33
    RELOJERÍA VALVERDEToque de difuntos y toque de horas 15-10-200914:02

    Vídeo (Se puede ordenar por cualquiera de los campos)

    PersonaVídeoFechaDuración
    GRUPO JOVEN DE CAMPANEROS DE SAN MARTÍNRepique de campanas 13-11-200701:47
    126 Fotos
    Fichas de las campanas
    Editor de la ficha LLOP i BAYO, Francesc
    Actualización 22-04-2018

    Campanas actuales

    LocalizaciónCampanaFundidorAño fundiciónDiámetro (en cm)Peso
    Espadaña encima de la sacristíaSan Roque, campana de la sacristía (0)PORTILLA, HERMANOS (GAJANO)200970199
    SacristíaCampana de salida de misa (0)259
    SacristíaCampana de salida de misa (0)1550ca3729
    Sala de campanasSan José (1)LINARES, HIJOS DE CONSTANTINO (CARABANCHEL BAJO)194774235
    Sala de campanasSagrado Corazón, la que da a la puerta chica (2)LINARES, HIJOS DE CONSTANTINO (CARABANCHEL BAJO)194789408
    Sala de campanasInmaculada (3)MANCLÚS, SALVADOR197898545
    Sala de campanasSan Martín, Martina (4)LINARES, HIJOS DE CONSTANTINO (CARABANCHEL BAJO)19471231077
    TerrazaCarillón (1) (Mi3)EIJSBOUTS20093528
    TerrazaCarillón (2) (Re3)EIJSBOUTS20093835
    TerrazaCarillón (3) (Do3)EIJSBOUTS20094244
    TerrazaCarillón (4) (Si2)EIJSBOUTS20094450
    TerrazaCarillón (5) (La#2)EIJSBOUTS20094657
    TerrazaCarillón (6) (La2)EIJSBOUTS20094866
    TerrazaCarillón (7) (Sol#2)EIJSBOUTS20095076
    TerrazaCarillón (8) (Sol2)EIJSBOUTS20095387
    TerrazaCarillón (9) (Fa#2)EIJSBOUTS200956101
    TerrazaCarillón (10) (Fa2)EIJSBOUTS200959117
    TerrazaCarillón (11) (Mi2)EIJSBOUTS200962137
    TerrazaCarillón (12) (Re2)EIJSBOUTS200969188
    TerrazaCarillón (13) (Do2)EIJSBOUTS200977263
    Terraza interiorCampana de los cuartos (A)175464152
    Terraza interiorCampana de las horas, Santa Mariana (A)1782111792

    Relojes

    Reloj mecánico (1)


    Existente Parado

    AutorBLASCO, MANUFACTURAS
    Empresa de mantenimientoBLASCO, MANUFACTURAS
    Fecha de construcción 1967
    Descripción La torre tiene un reloj firmado por Relojería Blasco de Roquetas.
    La muestra o esfera, recién sustituida, tiene propaganda ilegal en un monumento, de la empresa instaladora: "VALVERDE". Ciertamente sustituye otra, de trece piezas de cristal, donde ponía en el centro "RELOJES / BLASCO / ROQUETAS", pero instalado antes de la declaración del templo como monumento.
    El reloj estaba conectado a un llamado "carillón" (en realidad una caja de música de grandes dimensiones, formada por un tambor en el cual està marcada, mediante pivotes, la melodía de los Gozos de San Roque, que es interpretada por unas varillas afinadas y puestas en una caja de madera para aumentar su resonancia. El "carillón" fue restaurado en agosto de 2007 y dejado en la sacristía, protegido por una vitrina de vidrio, sin que funcione. La melodía es interpretada tres veces al día por una grabación digital.
    En la sala del reloj hay una placa de mármol donde dice "ESTE RELOJ CARILLON COSTEADO / POR EL EXCMO AYUNTAMIENTO / FUE BENDECIDO E INAUGURADO / EL DIA 31 DE DICIEMBRE DE / 1967 POR EL PARROCO / D. MANUEL CAYUELAS BALLESTA / Y ACTUANDO COMO PADRINOS EL ALCALDE / D. JOSE MA MARTINEZ AGUADO Y SU ESPOSA / DA MARIA LUISA ROCA DE TOGORES".
    El ordenador APOLLO II de CLOCK-O-MATIC, instalado por RELOJERÍA VALVERDE se encuentra en un armario de la sacristía. En los botones de pulsación las diversas campanas del templo están numeradas de mayor a menor, algo inhabitual en la cultura tradicional. Tampoco es normal unir las distintas campanas como si fueron un solo conjunto. Dicen los botones:
    1.- "STAMARIA"
    2.- "MARTINA"
    3.- "INMACULADA"
    4.- "CORAZON JESUS"
    5.- "SJOSE"
    6.- "SACRISTIA"
    Editor de la ficha LLOP i BAYO, Francesc
    Actualización 14-05-2008
    23 Fotos
    Inventario general de relojes
  • CALLOSA DE SEGURA: Campanas, campaneros y toques
  • Francesc LLOP i BAYO; Xavier MARTÍN Metodología de los inventarios de campanas (1998)
  • Tornar a la pàgina anterior
  • Direcció General de Patrimoni Cultural i Museus
    Generalitat Valenciana
    © Direcció General de Patrimoni Cultural i Museus
    Conselleria d' Educació, Investigació, Cultura i Esport - Generalitat Valenciana (2024)
    © Campaners de la Catedral de València (2024)
    campaners@hotmail.com
    Última modificació: 18-04-2024
    Convertir a PDF