Registro de las campanas
Catedral de Santa María - LUGO (GALICIA)
   | |||||||||||||||||||||||||
| Descripción | Carlos SARTHOU CARRERES nos seus Catedrales de España (1945ca) fala por dúas veces das torres da Catedral e do seu aspecto exterior::La más notable puerta de esta catedral, por su sabor arcaico, es la del Norte, por su valiosa estatua del tímpano, románica, Sede Majestatis o Cristo bendiciendo. La fachada principal es de 1763 a 1772, dirigida por J Bort, de la escuela de F. Borromino. Fachada algo barroca y muy profana, salvo las estatuas religiosas que la coronan, que por cierto no son de buena ejecución. Salvan esta frontera las esbeltas torres gemelas que la flanquean, con balcones en lo alto y templetes finales sobre terraza. Junto a la cabecera del templo perdura otra vieja torre de dobles ventanales por lado en sus cuerpos superiores y terraza final con balaustrada. Su planta está adosada al crucero y es románica, y arriba es obra protorrenaciente. El interior del templo recompensa al visitante de la desagradable impresión de afuera... Como sempre, ningunha referencia ás campás ou á súa localización, excepto esa vaga alusión ao reloxo. Certamente esa é a torre do reloxo, pero tamén das campás litúrxicas, que a pesar de ser coetáneas da remodelación da fachada, non foron dispostas naquelas torres senón nesta, aínda que gardando, como é habitual unha localización diferente para sinalar os seus diversos usos. | ||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Graffitti | Hai diversos grafitos no campanario que non puidemos documentar. Na terraza, debaixo das campás do carillón, pon "1956" | ||||||||||||||||||||||||
| Conservación actual | Hai tres conxuntos de campás, con diversos usos e estado de conservación. Mentres o reloxo segue en funcionamento (cousa admirable para os tempos que corren e digna de protección) e as súas dúas campás seguen soando os cuartos e as horas, han enmudecido as campás do carillón, que tocaba unha melodía simple (a pesar dunhas instalacións complexas que permitían maiores combinacións melódicas). A instalación de campás litúrxicas é de uso exclusivamente manual. Con todo, este valor engadido patrimonial vese limitado posto que, ao non haber elementos auxiliares para os toques cotiáns, soamente tócanse para grandes ocasións de festa ou de loito, permanecendo a maior parte dos días en silencio, tanto para os sinais de coro diario como para os cotiáns toques de oración e outros sinais habituais. | ||||||||||||||||||||||||
| Protección | Ben: Catedral de Santa María Comunidade Autónoma: C. A. Galicia Provincia: Lugo Municipio: Lugo Categoría: Monumento Código: (R. I.) - 51 - 0000708 - 00000 Rexistro: (R. I.) REXISTRO BIC INMOBLES: Código definitivo Data de Declaración: 03-06-1931 Data Boletín Declaración: 04-06-1931 Fonte: Ministerio de Cultura (2008) | ||||||||||||||||||||||||
| Las campanas | A única documentación coñecida destas campás era o texto de CALVETE, que como é habitual utiliza fontes da propia catedral, sen citalas. Aparte dalgunhas diferenzas de autores e datas, así como un gran desfasamento co diámetro da campá litúrxica maior, hai unhas omisións de gran interese: non se citan nin as campás do carillón, relativamente modernas, nin as máis antigas e importantes do reloxo. Dá a impresión que estas campás pertencen a "outro mundo" e xa que logo non se incluíron na lista das campás da Catedral.
Utilizamos, con todo, as denominacións tradicionais que CALVETE propón, aínda que temos dúbidas razoables se a palabra "cimbalico" non é propia de Aragón. Hai xa que logo dous conxuntos diferentes: as sete campás litúrxicas, cunha mediana romana e o resto da forma esquilonada habitual, das que probablemente as cinco maiores volteaban habitualmente. Deste conxunto hai catro do século XVIII, dous do XIX e unha soa do século XX. De todas elas destacan os yugos de madeira, de gran variedade de formas e volumes, todos eles diferentes, e cuns grandes eixos metálicos, que atravesan o asa central das campás correspondentes e que constitúen, sen dúbida, a característica técnica (e acústica) máis singular deste conxunto. As campás do reloxo organízanse en dous grupos ben diferentes: un pequeno carillón de sete campás, que se utilizou para tocar de xeito automático unha simple melodía, sen aproveitar todas as posibilidades do instrumento, e dúas extraordinarias campás de reloxo. Como é habitual, a campá das horas é máis antiga, tamén de forma romana e do século XVI, con dúas longas inscricións. Tamén seguindo a norma xeral, a campá dos cuartos é moito máis tardía, de principios do XVIII, cando se xeneralizaron os péndulos nos reloxos de torre, introducindo así unha maior precisión e podendo xa que logo marcar con certas garantías de exactitude o paso dos cuartos de hora. | ||||||||||||||||||||||||
| Toques tradicionales | Descoñecemos os toques tradicionais. Con todo podemos intuír que as cinco campás maiores podían voltear, que ata as tres maiores tiñan barras de ferro para deixar as campás facía arriba entre toque e toque, e que as dúas campás pequenas, a pesar de estar dotadas de cepos de madeira suficientemente contrapesados, soamente tocábanse repicando. Ata, a campá chamada Santa María ten unha panca no cepo para axudar a levantala. Non podemos descartar que para os toques de coro de primeira, como noutros lugares, esta campá voltease (ou ben oscilase) mentres as demais repicaban. Igualmente, a campá de sinais, situada na cuberta do templo, tocábase mediante unha longa soga que a facía oscilar, para avisar aos campaneros. | ||||||||||||||||||||||||
| Toques actuales | Hai un grupo de campaneros para as festas e outras ocasións extraordinarias, cos que non puidemos contactar. Cremos que soamente repican as campás, sen chegar a voltear ningunha delas. Estes indicios baséanse non soamente na disposición das cordas, ou na ausencia de restos de graxa no muro, senón tamén no gran tamaño dos badajos, propios de campás fixas, e moi perigosos para o volteo. Os toques deben ter certas limitacións, xa que a campá Mariana maior carece de badajo, e a Sardinera está rajada. | ||||||||||||||||||||||||
| Actuaciones | A única intervención recente parece ser a conservación do reloxo, mediante unha caixa de material plástico que protexe o seu funcionamento, así como o pintado dos yugos de madeira cunha intensa cor verde plástico, que probablemente non sexa a mellor protección para a madeira. | ||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||
Bibliografía (se puede ordenar por autor o por año)
| |||||||||||||||||||||||||
| 37 Fotos del campanario | |||||||||||||||||||||||||
| Fichas de todas las campanas | |||||||||||||||||||||||||
| Editor | LLOP i BAYO, Francesc | ||||||||||||||||||||||||
| Actualización | 2020-06-16 | ||||||||||||||||||||||||
Campanas actuales | |||||||||||||||||||||||||
| Campana | Fundidor | Año | Diámetro | Peso |
|---|---|---|---|---|
| Campá de sinais | 1725ca | 45 | 53 | |
| Campá dos cuartos (A) | DE PALACIO, FRANCISCO (GÜEMES) | 1725 | 82 | 319 |
| Campá das horas (B) | 1577 | 120 | 655 | |
| A Mariana menor (1) | ALONSO DE VIADERO, DIONISIO | 1719 | 44 | 49 |
| A Mariana maior (2) | ALONSO DE VIADERO, DIONISIO | 1719 | 53 | 86 |
| San José, a Sardineira (7) | CABRILLO MAYOR, JOSÉ (SALAMANCA) | 1920 | 64 | 152 |
| Cimbalico (5) | DE SOBRADO, GREGORIO | 1740 | 77 | 264 |
| De Prima (3) | DE PALACIO, DOMINGO (GÜEMES) | 1805 | 106 | 690 |
| Santa María (4) | BLANCO, JANUARIO; CARRERA BLANCO, ANTONIO | 1864 | 119 | 639 |
| Froilana, Cana (6) | CAGIGAL, ANDRÉS (VALLE DE HOZ); PALACIO, DOMINGO (GÜEMES) | 1792 | 140 | 1589 |
| Carillón (1) | MURUA, VIUDA DE | 1954 | 64 | 152 |
| Carillón (2) | MURUA, VIUDA DE | 1954 | 64 | 152 |
| Carillón (3) | MURUA, VIUDA DE | 1954 | 74 | 235 |
| Carillón (5) | MURUA, VIUDA DE | 1954 | 80 | 296 |
| Carillón (4) | MURUA, VIUDA DE | 1954 | 89 | 408 |
| Carillón (6) | MURUA, VIUDA DE | 1954 | 103 | 633 |
| Carillón (7) | MURUA, VIUDA DE | 1954 | 108 | 729 |
Relojes
Relojes
| Reloj mecánico (1) | ||
|---|---|---|
| Autor del reloj | ANTELO LAMAS, ANDRÉS | |
| Fecha construcción | 1817 | |
| Descripción del reloj | Construído en 1817 polo famoso artista e reloxeiro da súa época e enxeñeiro de Mariña Andrés ANTELO LAMAS O reloxo actual non conserva restos daquel mecanismo excepto unhas pesas de ferro e outra pesa de pedra (que podería corresponder a un reloxo anterior). | |
| Tipo reloj | 1 | |
| Funcionamiento del reloj | 1 | |
| Editor | ÁLVARO MUÑOZ, Mari Carmen; LLOP i BAYO, Francesc | |
| Fecha | 21-04-2012 | |
| Fotos del reloj | ||
| Reloj mecánico (1) | ||
|---|---|---|
 | ||
| Autor del reloj | MURUA | |
| Empresa de mantenimiento | MURUA | |
| Fecha construcción | 1940 | |
| Descripción del reloj | Hai un reloxo mecánico en funcionamento. As mazas das campás das horas e dos cuartos están mal reguladas e apenas se levantan, polo que producen escaso volume sonoro. As mostras ou esferas teñen propaganda ilegal nun monumento: "PAGAN / VIGO". Hai un mecanismo de carillón automático. Aparentemente a melodía tocada era sinxela, sen acordes nin notas dobres. Ata, algúns dos martelos dobres das campás do carillón están unidos entre se, tocando en consecuencia ao unísono (con perigo de rotura da campá). O mecanismo está funcionando. | |
| Tipo reloj | 1 | |
| Existencia del reloj | 1 | |
| Funcionamiento del reloj | 2 | |
| Editor | ÁLVARO MUÑOZ, Mari Carmen; LLOP i BAYO, Francesc | |
| Fecha | 06-09-2006 | |
| Fotos del reloj | ||